یوسفی کوڕی تاشفین و نمونه‌ی پێشه‌نگ که‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا پێشه‌نگ نه‌مابوو

ماكوان كه‌ریم

یوسفی کوڕی تاشفین چووه‌ ناو خاکی ئه‌نده‌لوس وه‌ چووه‌ شاری ئیشبیلیه پێشوازیه‌کی فاتحه‌کانی لێکراوه خه‌ڵکی زۆر به‌ده‌می سوپاکه‌یه‌وه‌ ڕۆشتن، پاشان ڕووه‌ شاری گشتاله‌ که‌وته‌ ڕێ که‌ نه‌سرانیه‌کان له‌وێ جێگیر بووبون، ترس و بیم که‌وتبووه‌ دڵی هه‌رچی پاشا و ئه‌میری موسڵمانان و کافرو نه‌سرانی بوو له‌ خاکی ئیسپانیا دا یوسفی کوڕی تاشفین به‌و په‌ڕی سه‌ر به‌رزی عیزه‌ت و جوامێری به‌ ناو خاکی ئیسپانیادا ده‌گه‌ڕا ته‌نها به‌ حه‌وت هه‌زار سه‌ربازه‌وه‌.
ئه‌وه‌ ماوه‌ی حه‌فتا ساڵه‌ موسڵمانانی ئه‌نده‌لوس له‌ ترسنۆکی سه‌ر شۆڕیدا ده‌ژین هه‌موو ساڵێك جیبایه‌ ده‌ده‌ن به‌ نه‌ساره‌کان، که‌ خۆیان بینی ئه‌وه‌نده‌ سه‌ر شۆڕو زه‌لیلن و خه‌ڵکانێکی تر له‌و په‌ڕی کیشوه‌رێکی تره‌وه‌ هاتوون به‌ سه‌ر ده‌ریادا په‌ڕیونه‌ته‌وه‌ و ده‌یانه‌وێت گیانی خۆیان فیدا بکه‌ن بۆ ئه‌م ئیسلامه‌ سه‌ربه‌زن خاوه‌نی که‌رامه‌تن ده‌یانه‌وێت ووشه‌ی خوای گه‌وره‌ به‌ به‌رزو پیرۆز ڕابگرن، گیان و ماڵ ومنداڵیان به‌لاوه‌ هیچ نیه‌ ته‌نها ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌یان ده‌وێت، خه‌ڵکی ئه‌نده‌لوس که‌ ئه‌م ڕه‌وشه‌یان بینی زۆر گۆڕان وه‌ ئه‌وانیش خۆیان ئاماده‌کرد بۆ به‌رنگاری بوونه‌وه‌ له‌ نه‌سرانیه‌کان بانگی جیهادیان داو به‌ره‌و جیهاد که‌وتنه‌ ڕێ.
مقری له‌ نفح الطيب دا ده‌ڵێت: موعته‌مه‌دی کوڕی عه‌باد له‌ ئیشبیله‌ سوپاکه‌ی کۆ کرده‌وه‌، وه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ له‌ شاری قورتوبه‌وه‌ سوپای باش کۆبووه‌، هه‌واڵ گه‌یشت به‌ (الأذفونش) که‌ به‌ فۆنسۆی شه‌شه‌م ناسراو بوو ئه‌ویش سوپایی گه‌وره‌و بێشوماری ئاماده‌کرد له‌ طوڵیطڵه‌
(قال المقري في نفح الطيب: واجتمع بالمعتمد بن عباد بإشبيلية، وكان المعتمد قد جمع عساكره أيضاً، وخرج من أهل قرطبة عسكر كثير، وقصده المطوعة من سائر بلاد الأندلس، ووصلت الأخبار إلى الأذفونش فجمع عساكره، وحشد جنوده، وسار من طليطلة)
به‌هه‌مان شێوه‌ یوسفی کوڕی ته‌شفین که‌وته‌ ڕێک خستنی سوپاکانی ئیشبیله‌یه‌ و قورتوبه‌و بطلیۆس وه‌ هه‌مویانی ڕێک خست به‌ره‌و جێگایه‌ك که‌وتنه‌ ڕێ که‌ناوی (زه‌لاقه‌)بوو که‌ ده‌که‌وێته‌ باکوری وڵاتی موسڵمانان له‌ ئیسپانیا واتا نزیك سنوره‌کانی گشتاله‌ بوو وه‌ سوپایی موسڵمانان له‌و جێگایه‌دا خۆیدا له‌ نزیکه‌ی (35000) سه‌ربازی موسڵمانان.
لێره‌دا ده‌بێت له‌وه‌ تێبگه‌ین که‌ پێشه‌نگ چه‌نده‌ گرنگه،‌ چونکه‌ خه‌ڵکی له‌ ده‌وه‌ری پێشه‌نگ کۆ ده‌بێته‌وه‌، وه‌ خه‌ڵکی وا لێ ده‌کات که‌ برایه‌تی یان به‌هێزو نه‌پساوه‌ بێت،وه‌ خه‌ڵکی وای لێ ده‌کات که‌ غیره‌تی بۆ ئه‌م ئیسلامه‌ بجوڵێت، که‌واته‌ ده‌بێت خه‌ڵکی له‌ وه‌ تێبگات موسڵمانان هه‌میشه‌ پێویستیان به‌ پێشه‌نگه‌ ئه‌گه‌ر پێشه‌نگ نه‌بێت خه‌ڵکی نازانێت چۆن کۆبێته‌وه‌....
که‌واته‌ با پێشه‌نگه‌کانمان که‌ خۆیان به‌ سه‌رکرده‌ی پارته‌ ئیسلامیه‌کان ده‌زانن ده‌بێت ڕه‌وشتیان وه‌ك ئه‌م که‌ڵه‌ سه‌رکرده‌یه‌ بێت تا خه‌ڵکی له‌ ده‌وریان کۆبێته‌وه ‌نه‌ك هه‌وڵ بده‌ن بۆ مه‌رامی تایبه‌ت و بۆ ناو ده‌رکردن و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی خۆیان چونکه‌ هه‌ر که‌س نان و پیاز به‌م ئیسلامه‌ بخوات خوای گه‌وره‌ سه‌ر شۆڕو زه‌لیلی ده‌کات له‌ دنیاش وه‌ له‌ قیامه‌ت وه‌ نمونه‌ی زۆرمان هه‌یه‌ له‌ مێژووی ئه‌م ئیسلامه‌دا‌.

نێوان سوپای موسڵمانان و سوپای نه‌ساره‌کان

سی و پێنج هه‌زار موسڵمانان که‌وتنه‌ڕێ به‌ره‌و زه‌لاقه‌، که‌وتنه‌ ڕێ به‌ سه‌رکردایه‌تی یوسفی کوڕی تاشفین له‌ وێدا به‌ره‌و ڕووی نه‌سرانیه‌کان وه‌ستانه‌وه‌، وه‌ ئه‌و جێگایه‌ له‌ مێژوودا ناسراوه‌ به‌ جێگایی زه‌لاقه‌، به‌ڵام پێشتر ئه‌و جێگایه‌ به‌و ناوه‌ نه‌ ناسرابوو دوای باسی ده‌که‌ین بۆ چی ئه‌و ناوه‌ی لێنراو پێی ده‌وترێت زه‌لاقه‌.
کاتێك که‌ یوسفی کوڕی تا‌شفین له‌ جێگایی جه‌نگه‌که‌دا بنه‌و بارگه‌ی خۆی خست، هه‌واڵێکی زۆر ترسناکی بۆ هات له‌ وڵاتی مه‌غریبه‌وه که‌ موسیبه‌تێکی زۆر گه‌وره‌ بوو بۆ یوسفی کوڕی تاشفین که‌ هه‌واڵای مردنی کوڕه‌ گه‌وره‌که‌یان بۆ هێنا که‌ له‌ جێگایی خۆی دای نابوو له‌ مه‌غریب، له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو ناره‌حه‌تی و بێزاریه‌یی که‌ ده‌وڵه‌تێکی وا گه‌وره‌ی له‌ دوا به‌ جێمابوو هه‌رگیز بیری له‌وه‌ نه‌ کرده‌وه‌ که‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ واز له‌ جیهاده‌که‌ی بێنێت، وه‌ یه‌کێك له‌ سه‌رکرده‌کانی خۆی گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ مه‌غریب که‌ سه‌ر په‌رشتی ئه‌و وڵاته‌ به‌ر فراوانه‌ بکات که‌ ناسراوه‌ به‌ مورابطین ئه‌و سه‌رکرده‌ لێوه‌شاوه‌ ناوی (داودی کوڕی عائشه‌) بوو ناردیه‌وه‌ تا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ وه‌ك وه‌زیرێك فه‌رمانڕه‌وای ئه‌و ده‌و‌ڵه‌ته‌ بکات.
به‌ هه‌مان شێوه‌ نه‌ساره‌کان خۆیان ئاماده‌ کرد که‌ زانیان یوسفی کوڕی تا‌شفین به‌(35000) هه‌زار سه‌ربازه‌وه‌ هاتووه‌ ئه‌وانیش نزیکه‌ی (65000) سه‌ربازی نه‌ساری بۆ ئاماده‌ کرد به‌ره‌و جێگایی زه‌لاقه‌ که‌وتنه‌ڕێ به‌ سه‌رکردایه‌تی فۆنسۆی شه‌شه‌م که‌ یارمه‌تی سه‌ربازی له‌ ئیتالیاو ئه‌ڵمانیا و فه‌ره‌نسا و ئینگلیز وه‌رگرتبوو وه‌ پاپایی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ که‌ ناوی (صه‌کوکا) بوو پسوله‌ی لێخۆش بوونی دا به‌ هه‌موو سه‌ربازانی ئه‌و جه‌نگه وه‌ هه‌میشه‌ ده‌یوت کێ ده‌جنگێت دژی موسڵمان پسوله‌ی لێخۆش بوونی ئاماده‌یه‌‌!!‌
وه‌ له‌سه‌ره‌تای سوپاکه‌ی خۆیه‌وه‌ فۆنسۆ وێنه‌ی به‌ ناو مه‌سیحی هه‌ڵگرتبوو به‌ هه‌مان شێوه‌ وێنه‌ی خاچیان هه‌ڵگرتبوو هاواریان ده‌کر ئێمه‌ ئه‌مڕۆ به‌م سوپایه‌ شه‌ڕ له‌گه‌ڵ مرۆڤ و جنۆکه‌و فریشته‌کان ده‌که‌ین وه‌ محمه‌دو هاورێکانی ده‌کوژین، چونکه‌ ده‌یزانی که‌ شه‌ڕی خاچ په‌رستان موسڵمانانه‌.
(قدم "ألفونسو السادس" يحمل الصلبان وصور المسيح وهو يقول: بهذا الجيش أقاتل الجن والإنس وأقاتل ملائكة السماء وأقاتل محمدًا وصحبه، فهو يعرف تمامًا أنها حرب صليبية ضد الإسلام)

نامه‌گۆڕینه‌وه‌ی نێوان سوپاکان، جه‌نگی میدیایی نێوانیان

وه‌ك پیشه‌ی هه‌میشه‌یی سوپاکان له‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌ نێوانی خۆیاندا نامه‌یان ئاڵوگۆڕ ده‌کرد، یوسفی کوڕی تاشفین نامه‌یه‌کی نارد بۆ ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش، له‌ نامه‌که‌دا ده‌ڵێ "بیستبومان ئه‌ت ویست که‌ تۆ له‌ ده‌ریاوه‌ بپه‌ڕێته‌وه‌ بۆ لامان، ئه‌وا ئێستا ئێمه‌ په‌ڕیوینه‌ته‌وه‌ بۆ لات، داواکاریش بووی به‌وه‌ی که‌ ئێمه‌ بگه‌ینه‌ لات ئه‌وا ئێمه‌ هاتین و ئاکامه‌که‌شی ده‌زانیت. داواکردنی بێ باوه‌ڕانیش ته‌نها سه‌ر لێشێواوی و گومڕاییه‌، من بانگه‌وازت ده‌که‌م بۆ ئیسلام وه‌ دانی جزیه‌ و ده‌بێت به‌ سه‌ر شۆڕیش بمان ده‌یتێ، وه‌ یان جه‌نگ وه‌ ماوه‌شت سێ ڕۆژه‌ بۆ وه‌ڵام دانه‌وه‌ی نامه‌که‌."

ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش کاتێك که‌ نامه‌که‌ی وه‌رگرت و خوێندیه‌وه‌ توره‌بونێك ڕووی تێکرد که‌ لێوه‌کانی خۆی ده‌گه‌ست، ده‌ی ووت من چۆن جزیه‌ بده‌م له‌ کاتێکدا که‌ موسوڵمانان جزیه‌یان داوه‌ به‌ من، وه‌ڵامی یوسفی کوڕی تاشفینی دایه‌وه‌ به‌ جه‌نگ، کاتێك که‌ نامه‌که‌ گه‌یشته‌وه‌ لای یوسفی کوڕی تاشفین هه‌ر له‌سه‌ر پشتی نامه‌که‌ی وه‌ڵامی دایه‌وه‌، که‌ ئه‌وه‌ی که‌ به‌چاو نه‌ت بینیوه‌ ده‌ی بینی، ئه‌وه‌شی که‌ به‌ گوێ نه‌ت بیستووه‌ ده‌یبیستی، ئه‌نجا بۆی نوسی سڵاو له‌و که‌سانه‌ی که‌ دوای ڕێنوینی ده‌که‌ون.
" ما تراه بعينك لا ما تسمعه بأذنك، والسلام على من اتبع الهدى"
کاتێك که‌ وه‌ڵامه‌که‌ی یوسفی کوڕی تاشفینی به‌ ده‌ست گه‌یشته‌وه‌، تێگه‌یشت به‌وه‌ی که‌ له‌ تواناو ده‌سه‌ڵاتی ئه‌لفۆنسۆدا نییه‌ که‌ به‌رامبه‌ر به‌و سوپایه‌‌ بوه‌ستێته‌وه‌.
خاوه‌نی کتێبی (الروض المعطار في خبر الأقطار): "کاتێك که‌ نامه‌که‌ گه‌یشته‌وه‌ به‌ ئه‌لفۆنسۆ که‌ خۆی ناوی کوڕی فیردلند بوو، هه‌ڵسا به‌وه‌ی که‌ له‌گه‌ڵ قه‌شه‌کان و ڕاهیبه‌کاندا کۆبونه‌وه‌ی کرد، هه‌ر به‌ ناو سوپاکه‌ی خۆیدا ئینجیلی به‌سه‌ر هه‌موو سوپاکه‌یدا به‌ش کرد وه‌ هه‌روه‌ها یه‌کێك له‌ جاسوسه‌کانی خۆی نارد بۆلای ئیبنو عه‌باد، ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش داوای کرد له‌ ئیبنو عه‌باد که‌ هاوڕێکه‌ی خۆی بگه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ ئه‌و دیوی ده‌ریا واتا بۆ وڵاتی خۆی. ئه‌م چاوی تێوه‌ی ده‌بێت و جزیه‌شی لێ وه‌رناگرێت، به‌ڵام به‌ مه‌رجێك دواکه‌وتوی ئه‌لفۆنسۆ بێت، وه‌ پێشی ووت ئه‌گه‌ر بێت و شه‌ڕیشمان له‌گه‌ڵدا بکه‌ن ئه‌وا سوپایه‌کم بۆ ئاماده‌ کردوون که‌ جنۆکه‌و مرۆڤ و فریشته‌کان له‌ ئاسمان ده‌کوژن، هه‌ر له‌و کاته‌شدا له‌و کتێبه‌دا هاتووه‌ که‌ ده‌ڵێ نه‌سرانیه‌کان زۆر لوت به‌رز بوون به‌ سوپاکه‌ی خۆیان، چونکه‌ دوو ئه‌وه‌نده‌ی سوپای موسوڵمانان بوون."
شه‌وێك ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش له‌ خه‌و‌دا بینی که‌ سواری پشتی فیلێك بووه‌، به‌ قامچیه‌که‌ی پیایدا ده‌کێشێت، دوای هه‌ڵسانی له‌خه‌و پرسی له‌ قه‌شه‌و ڕاهیبه‌کان یه‌ك که‌س له‌وان وه‌ڵامی نه‌دایه‌وه‌، یه‌هودیه‌ك که‌ له‌ موسوڵمانانه‌وه‌ فێری لێكدانه‌وه‌ی خه‌و ببوو، بۆ ئه‌وه‌ی که‌ شه‌ڕه‌که‌ی پێ بکات یه‌هودیه‌که‌ پێی ووت که‌ له‌ شه‌ڕه‌که‌دا سه‌رکه‌وتوو ده‌بیت، واته‌ ده‌توانیت بپه‌ڕیته‌وه‌ بۆ خاکی ده‌وڵه‌تی مورابطین، به‌ڵام خه‌ڵکه‌که‌ هه‌موویان ئه‌و کابرایه‌یان به‌ درۆ خسته‌وه‌، پاشان ئه‌و که‌سه‌ی که‌ به‌ درۆی خسته‌وه‌ هه‌ر له‌و‌یا ووتی تکام وایه‌ که‌ ئه‌م خه‌وه‌ بۆ که‌س نه‌گێڕیته‌وه‌ وه‌ بێ ده‌نگی لێ بکه‌ ، فنشی کوڕی فردلند (ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش).
ئه‌و که‌سه‌ ووتی من زانیومه‌ که‌ ئه‌مه‌ خه‌وێکی زۆر گرنگه‌، وه‌ به‌ واتای کاره‌ساتێکی گه‌وره‌و موسیبه‌تێك به‌م نزیکانه‌ ده‌قه‌ومێت، پاشان ووتی من له‌ قورئانی موسوڵمانه‌کاندا بیستومه‌ که‌ خواکه‌یان ده‌ڵێت (ألم تر كيف فعل ربك بأصحاب الفيل)، وا هه‌ست ده‌که‌م وه‌کو سوپاکه‌ی ئه‌بره‌هه‌ له‌ ناو بچن، هه‌روه‌ها به‌ نسبه‌ت قامچیه‌که‌وه‌ که‌ داوته‌ له‌ فیله‌که‌ خوای موسوڵمانان ده‌ڵێت (فإذا نقر في الناقور)، ئه‌ویش واتای ئه‌وه‌ بوو که‌ موسوڵمانان به‌ قامچیه‌وه‌ ڕاویان ده‌نێن و ڕا ده‌که‌ن له‌ژێر ده‌ستیاندا. بۆیه‌ کابرای یه‌هودی له‌ ترساندا له‌ ناویاندا ڕای کرد وه‌ ئه‌لفۆنسۆش توشی له‌رز و دڵه‌ ڕاوکێ ببوو.
وه‌ هه‌ر خاوه‌نی ئه‌و کتێبه‌ ده‌ڵێت که‌ ئه‌و که‌سه‌ی که‌ خه‌وه‌که‌ی بۆ لێك دایه‌وه‌ یه‌کێك بوو له‌ موخابه‌راته‌کانی ئیبنو عه‌باد، بۆ ئه‌وه‌ی وره‌ی سوپاکه‌و ئه‌لفۆنسۆش بڕوخێنێت.
هه‌رچه‌ند ئه‌لفۆنسۆ هه‌وڵی دا که‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ نه‌بێت، به‌ڵام نه‌شی توانی له‌ لوت به‌رزی خۆی که‌م بکاته‌وه‌ بۆیه‌ ویستی نه‌خشه‌یه‌کی خراپه‌ کارانه‌ دابڕێژێت، ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش نامه‌یه‌کی نارد بۆ یوسفی کوڕی تاشفین له‌ نامه‌که‌دا نوسرابوو که‌ ڕۆژی جه‌نگه‌که‌ی ده‌ست نیشان کردبوو، واتا ئه‌و ڕۆژه‌ی که‌ نامه‌که‌ی نوسی ڕۆژی پێنج شه‌ممه‌ بوو، له‌ نامه‌که‌دا ده‌ڵێ با به‌یانی شه‌ڕ نه‌که‌ین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ڕۆژی هه‌ینیه‌و جه‌ژنی موسوڵمانانه‌، وه‌ ئێمه‌ له‌ جه‌ژنی موسوڵماناندا شه‌ڕ ناکه‌ین، ڕۆژی شه‌مه‌ش جه‌ژنی یه‌هودیه‌کانه‌ وه‌ سوپاکه‌شم زۆربه‌ی زۆری یه‌هودین، ڕۆژی یه‌کشه‌مه‌ش جه‌ژنی ئێمه‌یه‌، جا ئه‌گه‌ر ده‌کرێت با جه‌نگه‌که‌ دوا بخه‌ین بۆ ڕۆژی دوو شه‌ممه‌.
کاتێك که‌ نامه‌که‌ی وه‌رگرت یوسفی کوڕی تاشفین سه‌رکرده‌کانی خۆی کۆکرده‌وه‌ وه‌ تێی گه‌یاندن که‌ ئه‌مه‌ پلانێکی زۆر ترسناکی ئه‌لفۆنسۆیه‌، چونکه‌ ئه‌و باش له‌ هونه‌ری سه‌ربازی گه‌یشتبوو، بۆیه‌ نه‌یهێشت که‌س له‌ سوپاکه‌ی ئاگاداری ئه‌و نامه‌یه‌ بێت، چونکه‌ ئه‌لفۆنسۆ پیاوێکی درۆزن و دوو ڕووه‌. یوسفی کوڕی تاشفین ووتی من چۆن بڕوای پێ بکه‌م کاتێك که‌ ئه‌وان به‌ده‌م خوای گه‌وره‌وه‌ درۆ ده‌که‌ن، وه‌ به‌ده‌ستی خۆیان کتێب ده‌نوسن و ده‌ڵێن له‌ لایه‌نی خواوه‌ هاتووه‌، وه‌ك خوای گه‌وره‌ له‌ باسیاندا ده‌فه‌رموێت: (أَوَكُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَبَذَهُ فَرِيقٌ مِنْهُمْ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ) (البقرة100).
'ئه‌وه‌ بۆ هه‌ر جارێك په‌یمانێكیان به‌ستبێت (له‌گه‌ڵ خواو پێغه‌مبه‌رو موسڵماناندا) خێرا ده‌سته‌یه‌كیان په‌یمانه‌كه‌یان شكاندووه‌ ، به‌ڵكو زۆربه‌ی زۆریان باوه‌ڕ ناهێنن (ڕێزو قه‌دری په‌یمان و ئیمان ناگرن)'.

ئاماده‌ کردنی سوپاو خه‌وه‌که‌ی ئیبنو ڕومه‌یله‌

یوسفی کوڕی تاشفین به‌ ئاگاداریه‌کی زۆر چالاکه‌نه‌وه‌ که‌ هه‌ر نامه‌که‌ی ئه‌لفۆنسۆی به‌ ده‌ست گه‌یشت سوپاکه‌ی ئاماده‌ کرد، ئێواره‌ی پێنج شه‌ممه‌ سوپاکه‌ی به‌ ته‌واوه‌تی ئاماده‌کرد که‌ که‌مینێکی باشیان دانابوو له‌ شه‌وی هه‌ینی دا، یه‌کێك له‌ زانا پایه‌ به‌رزه‌کانی ئیسپانیا که‌ ئه‌و شه‌وه‌ خه‌وی لێکه‌وت له‌ناو سوپاکه‌دا که‌ یه‌کێك بوو له‌ زاناکانی مالیکی له‌ قورتوبه‌، به‌ ئیبنو ڕومه‌یله‌ ناسراوه‌، ناوی کوڕی (الفقيه الناسك أبو العباس أحمد ابن رميلة قرطبي)، به‌ ئه‌سڵ خه‌ڵکی قورتوبه‌ بوو وه‌ کونیه‌که‌شی (أبا العباس) پیاوێکی له‌ خوا ترس و دیندارو خاوه‌ن وه‌رع بوو. وه‌ پیاوێکی ڕاستگۆو خاوه‌نی کرده‌وه‌ی چاك بووه‌، هه‌روه‌ها له‌ باسی ئه‌م پیاوه‌دا (ئه‌بو محمدی کوڕی عیتاب) ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت ده‌ڵێت: "خاوه‌نی زانستێکی بێ شومارو پیاوێکی خاوه‌ن وه‌رع و که‌سێکی موته‌قه‌شیف بووه‌ وه‌ له‌ جێگه‌ی زه‌لاقه‌دا شه‌هید بووه‌، ڕوو به‌ڕوو نه‌ك له‌ پشته‌وه‌،
له‌ ساڵی (479ی کۆچی)....."
ته‌نها کاری گرنگی ئه‌م پیاوه‌ ده‌رس ووتنه‌وه‌و دانیشتن نه‌بووه‌ له‌ مزگه‌وتدا، وه‌یان ته‌نها خه‌ڵکی فێری قورئان خوێندن بکات وه‌ وا بزانێت که‌ ئه‌رکی سه‌رشانی کۆتای پێ هاتووه‌، تێگه‌یشتبوو له‌م دینه‌ وه‌ك خۆی که‌ جیهاد له‌م دینه‌ دابماڵرێت موسوڵمانان زه‌لیل و سه‌رشۆڕ ده‌بن، بۆیه‌ ئاواتی بوو که‌ له‌ خاکی جیهادا ڕوو به‌ ڕوو شه‌هید ببێت.بۆیه‌ ئه‌و شه‌وه‌ له‌ ناو سوپاکه‌ی یوسفی کوڕی تاشفیندا خه‌وی دی به‌ پێغه‌مبه‌ری خواوه‌ (علیه‌ صلاة و سلام)‌، له‌ خه‌ودا پێغه‌مبه‌ر خوا (علیه‌ صلاة و سلام) پێی فه‌رموو "ئه‌ی ئیبنو ڕومه‌یله‌ ئێوه‌ سه‌رکه‌وتون و تۆش دێی بۆ لامان".
في هذه الليلة يرى ابن رُمَيْلَة هذا رسولَ الله صلى الله عليه وسلم وهو يقول له: يا ابن رمُيْلَة، إنكم منصورون، وإنك ملاقين.
کاتێك که‌ ئه‌م خه‌ونه‌ی بینی له‌ خۆشیاندا هه‌ڵسایه‌ سه‌رپێ و هاواری کرد وه‌ ده‌شی زانی که‌ بینینی پێغه‌مبه‌ری خوا (علیه‌ صلاة و سلام) له‌ خه‌ودا حه‌قه‌ و ڕاستیه‌، چونکه‌ شه‌یتان ناتوانێت خۆی بخاته‌ سه‌ر شێوه‌ی پێغه‌مبه‌ری ئازیزمان (علیه‌ صلاة و سلام)، هه‌روه‌ك خۆی بۆمان باس ده‌کات سه‌روه‌رمان (في البخاري بسنده عن أَنَسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ فَقَدْ رَآنِي فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لَا يَتَخَيَّلُ بِي وَرُؤْيَا الْمُؤْمِنِ جُزْءٌ مِنْ سِتَّةٍ وَأَرْبَعِينَ جُزْءًا مِنْ النُّبُوَّةِ).
ئه‌و زانا پایه‌ به‌رزه‌ ئه‌وه‌نده‌ دڵخۆش و ده‌م به‌ پێکه‌نین بوو که‌ ئه‌و خه‌ونه‌ی بینی بوو له‌ خۆشیدا خۆی پێ ڕانه‌گیرا، به‌ ده‌نگی به‌رز هاواری ده‌کرد مژده‌ی پێغه‌مبه‌رتان به‌مێ، من له‌ پێناوی خوای گه‌وره‌دا ده‌مرم و ئێوه‌ش سه‌ر ده‌که‌ون، چ ئه‌جرو پاداشتێك هه‌یه‌ که‌ ئه‌وه‌نده‌ی ئه‌مه‌ گه‌وره‌و دڵ خۆشکه‌ر بێت. هه‌ر له‌ نیوه‌ی شه‌ودا ئیبنو ڕومه‌یله‌ چووه‌ لای یوسفی کوڕی تاشفین و له‌ خه‌و هه‌ڵی ساند، هه‌روه‌ها موعته‌مه‌د علا الله‌ کوڕی عیبادی له‌ خه‌و هه‌ڵساند که‌ ئه‌و سه‌رپه‌رشتی هێزی ئه‌نده‌لوسی ده‌کرد، وه‌ هه‌روه‌ها موته‌وه‌کیلی کوڕی ئه‌فطه‌سی هه‌ڵساند و به‌ هه‌مان شێوه‌ عبدالله‌ کوڕی به‌لقین یشی ئاگادار کرده‌وه، وه‌ هه‌موو سه‌رکرده‌کانی جه‌نگی ئاگادار کرده‌وه‌، ئه‌نجا خه‌وه‌که‌ی بۆ گێڕانه‌وه‌ که‌ چۆن خه‌وی بینیوه‌ به‌ پێغه‌مبه‌ری سه‌روه‌رمانه‌وه‌ (علیه‌ صلاة وسلام).
ئه‌و خه‌وه‌ یوسفی کوڕی تاشفین و هه‌موو سه‌رکرده‌کانی ڕاپرسکاند، هه‌موو له‌ خۆشیاندا له‌ نیوه‌ی شه‌ودا خه‌به‌ریان بوه‌وه‌.
هه‌موو سوپاکه‌ خه‌به‌ری بوه‌وه‌ و خه‌وه‌که‌ی ئیبنو ڕومه‌یله‌یان ده‌گێڕایه‌وه‌ که‌ بینیبووی، وه‌ ده‌یان ووت که‌ ئێمه‌ سه‌رکه‌توین و ئیبنو ڕومه‌یله‌ش شه‌هید ده‌بێت، ئه‌مه‌ ببوه‌ سرودی نیشتمانی ئه‌و سوپایه‌، هه‌تاکو ئه‌و ده‌مه‌ خاکی ئه‌نده‌لوس ئه‌و خۆشی و شادیه‌ی به‌ خۆوه‌ نه‌دیبوو، که‌ سوپا خۆی بۆ جیهاد ئاماده‌ بکات و ئه‌و کاته‌ خۆشانه‌ به‌رنه‌ سه‌ر.
ده‌مێك بوو خه‌ڵکانێك بوون که‌ خه‌واڵو بوون، به‌ڵام وا ئێستا ئاواته‌ خوازی شه‌هید بونن بۆیه‌ یوسفی کوڕی تاشفین فه‌رمانی دا به‌سه‌ر سوپاکه‌یدا که‌ ده‌بێت هه‌موو سوره‌تی ئه‌نفال بخوێنن، وه‌ فه‌رمانیشی کرد به‌ وتار خوێنه‌کان له‌ سه‌ر له‌نوێ جیهاد بخه‌نه‌وه‌ دڵی موسوڵمانان و سوپاکه‌ی، خۆی ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت به‌سه‌ر سوپاکه‌یدا ده‌گه‌ڕا، هه‌موو که‌تیبه‌و به‌تالیۆنه‌کانی به‌سه‌ر ده‌کرده‌وه‌و هاواری ده‌کرد به‌هه‌شت بۆ ئه‌و که‌سه‌ی که‌ شه‌هید ده‌بێت، ئه‌وه‌شی که‌ ده‌مێنێته‌وه‌ پاداشتی ده‌ستکه‌وتی ده‌بێت. (طوبى لمن أحرز الشهادة، ومن بقي فله الأجر والغنيمة)‌.
له‌ کتێبی (الروض المعطار)دا هاتووه‌ که‌ یوسفی کوڕی تاشفین ئامۆژگاری ئیبنو عه‌بادی کرد که‌ ئامۆژگاری سوپاکه‌ی بکات له‌سه‌ر ئارامگری له‌ جیهاد دا.

ده‌زگای هه‌واڵگری موعته‌مه‌د علی الله‌ی کوڕی عه‌باد چاودێری له‌سه‌ر دوژمن هه‌بوو

موعته‌مه‌د علا الله‌ زیره‌کیه‌کی بێ وێنه‌ی هه‌بوو له‌ جه‌نگدا بۆیه‌ ده‌یزانی ئه‌لفۆنسۆ که‌ که‌سێکی خاوه‌ن نه‌خشه‌و پلانه‌ له‌ جه‌نگدا، ئیبنو عه‌باد زانی که‌ ئه‌م خه‌ڵکه‌ش که‌ هاتوون له‌ سه‌حراوه‌ په‌روه‌رده‌ کراون، بۆیه‌ هه‌ر له‌ناو که‌تیبه‌کانی یوسفی کوڕی تاشفیندا چه‌ند که‌سێکی خۆی داده‌نا تا ڕێگاو شوێنیان نیشان بده‌ن، چونکه‌ هه‌رکاتێك مورابطینه‌کان دوور بکه‌وتنایه‌ته‌وه‌ بۆ کارو پێداویستی خۆیان ئه‌وا که‌سێکی ئه‌نده‌لوسی له‌گه‌ڵیاندا ده‌ڕۆشت، بۆ ئه‌وه‌ی فردلند نه‌وه‌کو که‌مین دابنێت و که‌ موسوڵمانه‌ مورابطینه‌کان شه‌هید ببن.جۆره‌ها ئه‌سپی دابه‌ش کرد به‌سه‌ر مورابطینه‌کاندا که‌له‌ (جواد) به‌هیزتر بوون که‌ ئه‌وانیش پێیان ده‌وترا (الكُرْدُوْسُ) ئه‌م جۆره‌ ئه‌سپه‌ که‌ باڵایان به‌رز بوو ئه‌مه‌ش زیره‌کی ئیبنو عه‌باد بوو.
هه‌واڵگرانی موسوڵمانان زۆر به‌ خێرای و به‌ ڕاستگۆیانه‌ هه‌واڵه‌کانیان ده‌گه‌یانده‌وه‌ به‌ سه‌رکرده‌کانیان

هه‌ر له‌و شه‌وه‌دا دوو خۆبه‌خشی موسوڵمانان که‌ له‌ سه‌ربازانی موعته‌مه‌د بوون گوێیان لێ بوو که‌ ئه‌لفۆنسۆ قسه‌ بۆ سوپاکه‌ی ده‌کات و ده‌ڵێت ئه‌م خه‌ڵکانه‌ی که‌ هاتوون خه‌ڵکی ناو بیابانن ئه‌وان له‌ خاکی نه‌رمدا فێری شه‌ڕن ئه‌گه‌ر بتوانن شه‌ڕه‌که‌ بگوێزنه‌وه‌ ناو خاکێکی به‌ردین له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌وان شاره‌زا نین به‌و جۆره‌ جه‌نگانه‌، هه‌روه‌ها ئه‌و دوو خۆبه‌خشه‌ی ئیبنو عه‌باد جۆری چه‌که‌کان و شێوه‌ی نه‌خشه‌و پلانه‌کانی ئه‌وانیان ده‌هێنایه‌وه‌.
ئیبنو عه‌باد نامه‌یه‌کی نوسی به‌ کوڕه‌که‌ی خۆیدا ناردی بۆ یوسفی کوڕی تاشفین که‌ کوڕه‌که‌ی ناوی (أبابکر)بوو که‌ ئه‌لفۆنسۆ هه‌ر ئه‌م شه‌و نیازی جه‌نگی هه‌یه‌و ده‌یه‌وێت بکاته‌ سه‌رمان.

سوپای موسوڵمانان و دانانی نه‌خشه‌و پلانێك بۆ ‌هێرش

له‌ دوای نامه‌ نهێنیه‌که‌ی ئیبنو عه‌باد که‌ به‌ (أبابکر)ی کوڕیدا ناردبووی، له‌وانه‌یه‌ خه‌ڵکێک بپرسێت که‌ بۆچی به‌ نامه‌ یه‌کتریان ئاگادار کرده‌وه‌؟
له‌ وه‌ڵامدا ده‌ڵێین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ هێمنی سوپاکه‌ بپارێزن تا موسوڵمانان توشی دڵه‌ڕاوکێ و ترس نه‌بن، هه‌ر به‌یانی ڕۆژی هه‌ینی که‌ به‌رواری دوانزه‌ی مانگی ره‌جه‌بی ساڵی (479ی کۆچی)= (23)ی ئۆکتۆبه‌ری (1086ی زاینی)، چونکه‌ کارێکی سه‌رسوڕ هێنه‌ر نه‌بوو بۆ یوسفی کوڕی تاشفین که‌ ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش په‌یمانه‌که‌ی خۆی بشکێنێت، چونکه‌ ئه‌و ده‌یزانی که‌ هه‌میشه‌ ئه‌وان په‌یمانی خۆیان ده‌شکێنن و هه‌ر له‌و ڕۆژه‌شدا هێرش ده‌که‌ن، هیچ
پاساوێکیشی نه‌هێنایه‌وه‌ بۆ شکاندنی په‌یمانه‌که‌یان، چونکه‌ ئه‌وان له‌ سروشتیاندا په‌یمان شکێن بوون.
ئه‌وه‌ی که‌ جێگایی سه‌ر سوڕمان بوو له‌ لای ئه‌لفۆنسۆ شه‌شه‌م ئه‌وه‌ بوو که‌ کاتێك هاته‌ سه‌ر سوپایی موسڵمانان سوپاکه‌ له‌و په‌ڕی ئاماده‌ باشی دا بوو به‌ نه‌خشه‌وپالانێکی باش موسڵمانان جه‌نگیان کرد،وه‌ یوسفی کوڕی تا‌شفین سوپاکه‌ی کردبوو به‌ دوو به‌شه‌وه‌ به‌شێك له‌ پیشه‌وه‌ وه‌ به‌شێکی تر له‌دواوه‌ بۆ یارمه‌تی سوپای پێشه‌وه‌، ئه‌و نیوه‌یه‌ی که‌ له‌ پێشه‌وه‌ بوو معتمه‌د علا لله‌ کوڕی عه‌باد دوای کرد که‌ له‌گه‌ڵ ئه‌نده‌لوسه‌یه‌کان سه‌رکردایه‌تی بکات، چونکه‌ زۆر داخ له‌ دڵ بوون بۆ سوپایی ئه‌لفۆنسۆی شه‌شه‌م وه‌ به‌ شه‌ڕی خۆیان بۆیه‌ پێشه‌وه‌ی هه‌ڵبژارد، له‌ هه‌مان کاتدا ده‌یویست ئه‌و سه‌رشۆڕیه‌ی که‌ چه‌نده‌ها ساڵه‌ به‌ سه‌ریانه‌وه‌یه‌ بیسڕێته‌وه‌ خۆی سه‌رکردایه‌تی جه‌نگه‌که‌ بکات، ده‌یویست هه‌رچی لوت به‌رزی فۆنسۆیه‌ بیشکێنن ئعتیبارێك بۆ خه‌ڵکه‌که‌ی بگڕێنێته‌وه‌،وه‌ ویستیشی خۆی یه‌که‌م گورز بوه‌شێنێت له‌ سوپای نه‌سارا.
نیوه‌ی تری سوپاکه‌ که‌ (15) هه‌زار سه‌رباز بوون له‌گه‌ڵ معتمد علا الله‌ کوڕی عه‌باد وه‌ستان له‌ پێشی پێشه‌وه‌، له‌ پشتی ئه‌وه‌وه‌ داودی کوڕی عایشه‌ وه‌ستا که‌ گه‌وره‌ی سوپا سالاری مورابطین بوو.
دیاره‌ ئه‌مه‌ هه‌مووی به‌شی یه‌که‌میه‌تی که‌ باسمان کرد، واتا (15) هه‌زار که‌سه‌که‌ ببوون به‌ دوو به‌شه‌وه‌.
به‌شی دووه‌م سوپایه‌کی شاراوه‌ بوو که‌ یوسفی کوڕی تاشفین ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت، ئه‌و سوپایه‌ی به‌ ته‌واوه‌تی شارده‌وه‌ له‌ بن به‌رد و چیاکاندا زۆر دوور له‌ مه‌یدانی جه‌نگ، که‌ ئه‌وانیش بریتی بوون له‌ (15) هه‌زار که‌س.
یوسفی کوڕی تاشفین ئه‌و سوپایه‌یی وه‌کو یارمه‌تی بۆ سوپای به‌شی یه‌که‌م دانابوو، خۆشی به‌ چوار هه‌زار سه‌ربازی تره‌وه‌ به‌سه‌ر هه‌موویاندا ده‌گه‌ڕا، ئه‌م چوارهه‌زار که‌سه‌ی که‌ له‌گه‌ڵیدا بوون، له‌ پشتی هه‌موویانه‌وه‌ داینان که‌ خه‌ڵکێکی زۆر به‌تواناو لێهاتوبوون، که‌ پێیان ده‌وترا سه‌ربازانی سودانی لێزان.
ئه‌م چوار هه‌زاره‌ شمشێری ده‌ستیان درێژو هه‌روه‌ها به‌ ناوی شمشێری هندی ناسرا بوون، وه‌ ڕم و قه‌ڵغانی به‌هێزیان پێ بووه‌، ئه‌م سوپایه‌ که‌ سوپایه‌کی شه‌ڕکه‌ری بێ وێنه‌ بوون له‌ ناو سوپای مورابطینیشدا تایبه‌تمه‌ندی خۆیان هه‌بوو، یوسفی کوڕی تاشفین له‌ دوای هه‌موو سه‌ربازه‌کانه‌وه‌ داینان.
که‌واته‌ ئێستا زانیمان که‌ سوپای موسوڵمانان ببوون به‌ سێ به‌شه‌وه‌، به‌شی یه‌که‌میان موعتمه‌د علا الله‌ و (15) هه‌زار سه‌رباز بوون، به‌شی دووه‌میان که‌ یوسفی کوڕی تاشفین خۆی سه‌رپه‌رشتی ده‌کردن وه‌ سوپای شاراوه‌ی پێ ده‌وترا، ئه‌مانیش بریتی بوون له‌ (14) بۆ (15) هه‌زار سه‌رباز، به‌شی سێیه‌میان بریتی بوون له‌ چوار هه‌زار سه‌ربازه‌ سودانیه‌ لێزانه‌ی که‌ شمشێری هندییان پێ بوو.
ئه‌م نه‌خشه‌یه‌ی که‌ یوسفی کوڕی تاشفین به‌کاری هێنا، نه‌خشه‌و پلانێکی تازه‌ نه‌بوو بۆ موسوڵمانان، هاوشێوه‌ی ئه‌و نه‌خشه‌و پلانه‌ بوو که‌ خالیدی کوڕی وه‌لید ڕه‌زاو ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت، له‌ شه‌ڕی "ولجه‌" له‌ دژی فارسه‌کان پیاده‌ی کرد، وه‌ هه‌روه‌ها ئه‌و پلانه‌ بوو که‌ "نعمان کوڕی مقرن" له‌ شه‌ڕی نه‌هاوه‌ندا له‌ دژی فارسه‌کان به‌کاری هێنا، بۆیه‌ یوسفی کوڕی تاشفین خوای لێ ڕازی بێ مێژووزان بوو، بۆیه‌ گرنگه‌ که‌ هه‌موو که‌س شاره‌زای مێژوو بێت.
له‌ ڕۆژی هه‌ینی ڕێکه‌وتی دوانزه‌ی مانگی ڕه‌جه‌ب ساڵی (479ی کۆچی)_= (23)ی ئۆکتۆبه‌ری (1086ی زاینی)، ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش هێرشی کرده‌ سه‌ر موسوڵمانان به‌ (60)هه‌زار سه‌ربازی نه‌سرانیه‌وه‌، له‌ به‌رامبه‌ر (15)هه‌زار سه‌ربازی موسوڵمانان جه‌نگ ده‌ستی پێ کرد، سوپای نه‌سارا وه‌کو شه‌پۆلی ده‌ریا شه‌پۆلیان ده‌دا بۆناو موسوڵمانان، موسوڵمانانیش خۆ گر، له‌ خاکی جیهاد دا وه‌ستا بوون و ده‌جه‌نگان له‌ پێناوی خوای گه‌وره‌دا، یوسفی کوڕی تاشفینیش هه‌ر له‌ دووره‌وه‌ سه‌یر ده‌کات و چاوی له‌سه‌ر جه‌نگه‌که‌یه‌، تا ئێستاش مه‌یدانیه‌ن موسوڵمانان باش جه‌نگ ده‌که‌ن وه‌ زۆر به‌هێزن به‌ (15)هه‌زار سه‌ربازه‌وه‌، هه‌روه‌ك مێژوو نوسی پایه‌ به‌رز "ابن خلکان" ده‌فه‌رموێت:وه‌کو سه‌رابی بیابان شه‌پۆلیان ده‌دا بۆ ناو موسوڵمانان.
موعتمد کوڕی عه‌باد له‌ناو جه‌رگه‌ی جه‌نگدا

ئه‌لفۆنسۆی شه‌ش بینی که‌ موعتمد خۆی له‌ناو جه‌رگه‌ی شه‌ڕدایه‌و ده‌جه‌نگێت، له‌ هه‌موولایه‌که‌وه‌ چوارده‌وریان له‌و سه‌رکرده‌ به‌هێزه‌ گرت له‌و جه‌نگه‌دا، موعتمدی کوڕی عه‌بادیش زۆر ئارامگرو به‌هێز بوو له‌و جه‌نگه‌دا زۆر به‌ باشی ده‌جه‌نگا، یوسفی کوڕی تاشفینیش چاودێری جه‌نگه‌که‌ی ده‌کرد وه‌ چاویشی له‌سه‌ر موعتمدی كوڕی عه‌باد بوو، تۆزێ ناڕه‌حه‌تی که‌وته‌ ناو مورابطینه‌کان له‌ سه‌ره‌تاوه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ بیابان نشین بوون، هه‌ندێك له‌ هاوڕێکانی موعتمدی كوڕی عه‌باد هه‌واڵی کوشتنی کوڕه‌که‌یان بۆ هێنا، وه‌ خۆشی بریندار کرابوو له‌ لای سه‌ریه‌وه‌، هه‌روه‌ها ده‌ستی ڕاستیشی بریندار بوو، به‌هه‌مان شێوه‌ پشتیشی خوێنی لێ ده‌چۆڕا.
پاشان که‌ زانی که‌ کوڕه‌که‌ی کوژراوه‌و وه‌ خۆشی برینه‌کانی سه‌خته‌، کوڕێکی بچوکی هه‌بوو که‌ ناوی هیشام بوو که‌ له‌ ئیشبیلیه‌ به‌جێی هێشتبوو، کردیه‌ جێ نشینی خۆی و نامه‌یه‌کی نوسی وه‌ خۆشی هه‌ر به‌ ئه‌بو هیشام ناسراو بوو له‌ناو خه‌ڵکیدا وه‌ خۆشه‌ویستیش بوو له‌ جه‌نگه‌که‌دا، چونکه‌ زۆر به‌ باشی جه‌نگا بۆیه‌ سه‌ربازه‌کانی هاواریان ده‌کردوو ئه‌م هۆنراوه‌یان ده‌وته‌وه‌:
أبا هاشـم هشـمتني الشـفار فلله صبري لذاك الأوار

ذكرت شخيصك تحت العجاج فلم يثنـني ذكره للفرار
هه‌روه‌ك له‌ سه‌ره‌تاوه‌ ئاماژه‌م پێ کرد که‌ معتمدی کوڕی عه‌باد چۆن به‌ ئازایانه‌ ڕێشمه‌ی سوپاکه‌ی یوسفی کوڕی تاشفینی گرتبوو ده‌جه‌نگا، هه‌روه‌ها سوپا سالاری مورابطین وه‌ قاره‌مانی مه‌یدان که‌ داودی کوڕی عایشه‌ بوو، زۆر قاره‌مانانه‌ له‌ جێگه‌ی ئیبنو عه‌باد دا ده‌جه‌نگا و وه‌ك هه‌وری به‌هار چه‌خماخه‌ی ده‌دا.
شه‌ڕ به‌رده‌وام بوو هه‌تاکو ڕۆژئاوا بوون، یوسفی کوڕی تاشفین له‌ دوای هیلاکی ئه‌وان سوپای دووه‌م زۆر به‌ ئارامی دانیشتبوون، ئه‌نجا بانگی کردن بۆ یارمه‌تی براکانیان، جه‌نگ گه‌رمتر بوو له‌ نێوانی نساره‌و موسوڵماناندا، سوپای شاراوه‌ چوارده‌وری سوپای نه‌سرانی دا له‌ چوارده‌وری جه‌نگه‌که‌دا وه‌ستا بوون نرکه‌یان ده‌هات وه‌ك شێر.
یوسفی کوڕی تاشفین سوپا شاراوه‌که‌شی کرد به‌ دوو به‌شه‌وه‌، به‌شێکی نارد بۆناو جه‌رگه‌ی شه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی یارمه‌تی برا موسوڵمانه‌کانیان بده‌ن، به‌شه‌که‌ی تری نارده‌ پشتی نه‌ساره‌کانه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی که‌ خێمه‌کانیان بسوتێنن، تا بزانن که‌ هێزی دووه‌م به‌ ته‌واوه‌تی ده‌ستی به‌سه‌ر جه‌نگه‌که‌دا گرتووه‌، یوسفی کوڕی تاشفین بیری له‌وه‌ کرده‌وه‌ که‌ ئه‌وان چاوه‌ڕوانی ئیسراحه‌ت و گه‌ڕانه‌وه‌ دواوه‌ ده‌که‌ن، به‌ڵام موسوڵمانان به‌دوای مردندا وێڵن بۆیه‌ بیری له‌وه‌ کرده‌وه‌ که‌ خێمه‌کانیان بسوتێنێت تا شه‌که‌ت ببن له‌ جه‌نگه‌که‌داو خۆیان بده‌ن به‌ ده‌سته‌وه‌.
کاتێك که‌ نه‌ساره‌کان زانیان که‌ پشتیان لێ گیراوه‌، ئه‌نجا شکستی ڕووی کرده‌ هه‌موویان، دوای ئه‌وه‌ پارچه‌ پارچه‌ی و ده‌نگۆی ئه‌وه‌ که‌وته‌ ناویان که‌ سوپاکه‌یان شکاوه‌و سوپای موسوڵمانان زۆر بووه‌.
ئه‌مه‌ش وای کرد که‌ ببێته‌ هۆی کشانه‌وه‌ دواوه‌ی سوپاکه‌ی ئه‌لفۆنسۆ، هه‌ر لێدانی یه‌که‌می موسوڵمانان له‌لایه‌ن سوپا شاراوه‌که‌وه‌ بووه‌ هۆی دڵ له‌رزینی سوپای ئه‌لفۆنسۆ، له‌ هه‌مووی گرنگتر له‌ لێدانی یه‌که‌می جه‌نگی سوپا شاراوه‌که‌دا یوسفی کوڕی تاشفین خۆی یه‌که‌م شمشێری وه‌شاند، له‌ ڕیزه‌کانی جه‌نگدا ده‌جه‌نگا، مێژوونوسان ده‌ڵێن یوسفی کوڕی تاشفین که‌ خاوه‌نی سێ یه‌کی ئه‌فه‌ریقا بوو چه‌ند جار توشی بریندار بوون و به‌ره‌و کۆتای و گیان ده‌رچوونی ده‌چوو، به‌ڵام که‌سێکی ئازاو لێهاتوو بوو هه‌میشه‌ خۆی ده‌خسته‌ نێوه‌ندی شه‌ڕه‌کانه‌وه‌ تا گیانی خۆی به‌خت بکات بۆ ئه‌م ئیسلامه‌ ڕه‌حمه‌تی خوا له‌ یوسفی کوڕی تاشفین و هاوه‌ڵانی بێت.
شه‌ڕ هه‌ر به‌رده‌وامه‌ تاکو ڕۆژئاوا بوو، هه‌ردوو سوپاکه‌ شه‌که‌ت و ماندوو، ئنجا یوسفی کوڕی تاشفین هاوار کرد له‌ به‌شی سێیه‌می سوپاکه‌ی که‌ هێزی تایبه‌تی سودانی بوون، ئه‌وان که‌وتنه‌ ناو جه‌نگه‌وه له‌گه‌ڵ نه‌ساره‌کاندا، ئه‌و جه‌نگه‌ ئه‌وه‌نده‌ ترسناک بوو که‌ زیاد له‌ (50)هه‌زار که‌س له‌ نه‌ساره‌کان کوژرا له‌ کۆی (60)هه‌زار سه‌رباز که‌ ئاماده‌ی جه‌نگه‌که‌ بوون، وه‌ خۆشیان هاواریان ده‌کرد کرد که‌ به‌م سوپایه‌ جه‌نگ له‌گه‌ڵ مرۆڤ و فریشته‌کاندا ده‌که‌ین، ئه‌وه‌نده‌ خوێن ڕژابوو، ئه‌وه‌نده‌ لاشه‌ی کافره‌کان که‌وتبوو که‌ موسوڵمانان قاچیان ده‌چه‌قی به‌ناو لاشه‌و خوێندا، خاکه‌که‌ش خاکێکی به‌ردین بوو بۆیه‌ ئه‌و جه‌نگه‌ ناو نرا به‌ جه‌نگی "زه‌لاقه‌" له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ موسوڵمانان ده‌چه‌قین له‌ناو خوێن و گۆشتی نه‌ساره‌کاندا.
مێژوونوسه‌کان ده‌ڵێن که‌ له‌ نه‌ساره‌کان ئه‌وه‌ی که‌ به‌سه‌لامه‌تی ده‌رچوبوو له‌و سوپایه‌ (450) سه‌رباز بوون، وه‌ ئه‌لفۆنسۆش خۆی له‌ پشته‌وه‌ ڕای کردو گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ طوڵیطیڵه‌ ئه‌و سوپایه‌شی که‌ مابووه‌ وه‌ له‌ نزیك طوڵیطیڵه‌ کردیان به‌شه‌ڕ له‌ ناو خۆیاندا، واتا مه‌به‌ستمان ئه‌و (450) سه‌ربازه‌یه‌ که‌ له‌گه‌ڵ ئه‌لفۆنسۆدا ڕایان کرد، ئه‌وه‌ی که‌ چووه‌ وه‌ ناو شاری طوڵیطیڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌لفۆنسۆدا ته‌نها (100) که‌سیان مابوو به‌س.

شه‌ڕی زه‌لاقه‌ هاوشێوه‌ی یه‌رموك و قادسیه‌ بوو

" لا نريد منكم جزاءً ولا شكورًا"
له‌دوای ئه‌و جه‌نگه‌ موسوڵمانان ده‌ستکه‌وتێکی زۆریان ده‌ست که‌وت، به‌ڵام یوسفی کوڕی تاشفین له‌ کارێکی بێ وێنه‌و پرشنگداردا که‌ شه‌ره‌ف و که‌رامه‌تی خۆی نیشاندا له‌ خاکی ئه‌نده‌لوسدا، وه‌ ئیخلاص و پاکێتی خۆی ده‌رخست بۆ خه‌ڵکی ئه‌نده‌لوس وه‌ بۆ گه‌وره‌کانی ئه‌نده‌لوسیش هه‌رچی ده‌ست که‌وتبوو له‌و جه‌نگه‌دا به‌جێی هێشت بۆ خه‌ڵکی ئه‌نده‌لوس، لێره‌وه‌ گه‌ڕایه‌وه‌ سه‌ر به‌ندایه‌تی و زوهدێکی زۆر سه‌رسوڕهێنه‌رو وه‌رعێکی پاك و بێگه‌رد گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ وڵاتی مه‌غریب وه‌ به‌ئاشکرا پێی وتن
"لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا" (الإنسان9)
'(وه‌ ده‌ڵێن:) ئێمه‌ ئه‌و خۆراکه‌تان له‌به‌ر خواو بۆ به‌ده‌ستهێنانی ڕه‌زامه‌ندیی ئه‌و پێ ده‌به‌خشین، نه‌ پاداشتمان لێتان ده‌وێت نه‌ سوپاس، (ئه‌ڵبه‌ته‌ ڕێکخراوه‌ خێرخوازییه‌ ئیسلامییه‌کان ده‌بێت وابن)'.
مه‌قری له‌ کتێبی "نفح الطیب"دا ده‌ڵێت: "ماوه‌ی چوار ڕۆژ سه‌ربازه‌کانی خۆی هێشته‌وه‌ له‌و جێگایه‌دا، وه‌ سه‌ربازگه‌کانی تێك نه‌دا، هه‌رچی ده‌ستکه‌وت بوو کۆی کرده‌وه‌و یوسفی کوڕی تاشفین له‌وێدا گه‌ردنی هه‌موو سوڵتانه‌کانی ئازاد کردو گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ وڵاتی مه‌غریب"، وه‌ کاریگه‌ری خۆی کرد له‌سه‌ر هه‌موو سه‌رۆك هۆزو سه‌رکرده‌کانی ئه‌نده‌لوس، زانیان که‌ ته‌نها مه‌به‌ستی کۆشش و جیهاد بووه‌ له‌ پێناوی خوای گه‌وره‌و ڕۆژی قیامه‌تدا، چاوه‌ڕێی پاداشت و خه‌ڵات بوو له‌لایه‌ن خوای گه‌وره‌وه‌. ده‌سه‌ڵات دارانی ئه‌نده‌لوس که‌ زانیان هیچ ده‌ستکه‌وتێکی ناوێت ئه‌وانیش زیاد له‌ پێویست ڕێزیان لێگرت و خۆشه‌ویستیان بۆی زیاد بوو وه‌ سوپاسیان کرد، ڕه‌حمه‌تی خوا له‌ یوسفی کوڕی تاشفین بێ که‌ گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ وڵاتی مه‌غریب له‌گه‌ڵ سه‌ربازه‌کانیدا سه‌رله‌نوێ ده‌ستی کرده‌وه‌ به‌ دین داری و بڵاوکردنه‌وه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلام و وابه‌سته‌ بوون به‌ په‌رتوکی خوای گه‌وره‌وه‌ و وه‌ به‌ سونه‌تی خۆشه‌ویسته‌که‌ی محمد (علیه‌ صلاة وسلام) وه‌ له‌ ئه‌نده‌لوسدا ئامۆژگاری کردن که‌ هاوشێوه‌ی خۆی بن و ئامۆژگاری زۆری کردن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی که‌ وابه‌سته‌ بن به‌ جیهاده‌وه‌ له‌ پێناوی خوای گه‌وره‌دا، وه‌ ئه‌و کاته‌ی که‌ گه‌ڕایه‌وه‌ ته‌مه‌نی (79) ساڵ بوو ئه‌و سه‌رکرده‌ قاره‌مانه‌ لێوه‌شاوه‌یه‌!
خۆ ئه‌و سه‌رده‌مه‌ش که‌ خۆی له‌و ته‌مه‌نه‌دا ڕۆشته‌ ناو خاکی ئه‌نده‌لوسه‌وه‌ ئه‌یتوانی که‌ یه‌کێك له‌ سه‌رکرده‌کان بنێرێت وه‌ خۆی له‌ مه‌غریبدا بمێنێته‌وه‌، نه‌ هیچ له‌ ده‌سه‌ڵاتی که‌م ده‌بوه‌وه‌ وه‌ نه‌ که‌سیش لۆمه‌ی ده‌کرد، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا چووه‌ ناو خاکی ئه‌نده‌لوس هه‌رچه‌نده‌ پیاوێکی به‌ ته‌مه‌ن و شێخێکی گه‌وره‌ بوو، خۆی به‌ سواری ئه‌سپه‌وه‌ جیهادی ده‌کردو تاکو شه‌ره‌فی موجاهیدی پێ ببه‌خشرێت و تاجی شه‌هیدی بباته‌وه‌ بۆ خۆی بۆیه‌ دروشمی ئه‌وه‌ بوو ده‌یوت بچنه‌ خاکی جیهاد به‌ڵکو بمرن له‌ پێناوی خوادا ، وه‌ دروشمیان ئه‌م دێڕه‌ هۆنراوه‌یه‌ بوو




إِذَا غَامَرْتَ فِي شَرَفٍ مَرُومٍ فَلَا تَقْنَعُ بِمَا دُونَ النُّجُومِ

فَطَعْمُ الْمَوْتِ فِي أَمْرٍ حَقِيرٍ كَطَعْمِ الْمَوْتِ فِي أَمْرٍ عَظِيمٍ

لكنه رحمه الله لم يمت هناك، فلا نامت أعين الجبناء
زۆرێك بوون له‌و پیاوانه‌ی که‌له‌و ڕۆژه‌دا پله‌و پایه‌ی شه‌هیدیان پێ به‌خشرا، له‌ زانایان و سه‌ربازان و سه‌رکرده‌کان، وه‌ك زانای پایه‌ به‌رز "ابن رمیله‌" که‌ خاوه‌نی خه‌وه‌که‌ بوو که‌ به‌ پێغه‌مبه‌ری خوا (علیه‌ صلاة و سلام) وه‌ی بینی وه‌ قازی مه‌راکیش که‌ ناوی "ابی مروان عبدالملیك مصمودی" بوو، زۆرێك له‌ ناوی تریش ڕه‌حمه‌تی خوایان لێ بێت که‌له‌ "نفح الطیب"دا باس کراوه‌.....

تصنيف : ژیاننامه‌